گام‌های ابتدائی برای یک مهندس محاسب

هنگام مبادرت به طراحی ساختمان معمولی، مهندس نیازمند در اختیار داشتن اطلاعات اولیه‌ای نظیر گزارش مکانیک خاک، ابعاد زمین، وضعیت همجواریها و نقشه‌های فاز صفر معماری می باشد. نقشه‌های فاز صفر، اولین نقشه غیر مصوبِ معماری است که بر اساس طراحی مفهومی، ایده‌ی اولیه‌ی معمار و نیازهای کارفرما در آن منظور شده است [Conceptual Design].

اولین قدم در شروع طراحی، شناخت جزئیات معماری یا به عبارتی تفسیر معماری است. در یک کلام، تفسیر معماری منتج به ایجاد تطابق مابین طرح معماری با سازه و تاسیسات می‌گردد. موارد زیر از جمله موارد مهمی است که برای نیل به این هدف پر اهمیت می‌باشند.

1- در اولین مرحله محاسب باید نقشه‌های اولیه‌ی مکانیکال و الکتریکال را اخذ نموده و با مطالعه‌ی آنها محل‌های لازم برای عبور لوله‌های آب گرم و سرد، کانالهای خروج هوا، محل جانمایی وسایل گرمایشی و مسیر لوله‌های عبوری آن، محل نصب کولر و مسیر کانالهای آن، تاسیسات موتورخانه، سیم کشی‌ها و مواردی مشابه را با آنچه معمار پیش‌بینی کرده مطابقت دهد.

در این مرحله ممکن است طرح اولیه معماری تا حدودی تغییر کند و داکت‌ها و رایزرهای لازم به شیوه‌ای مناسب و به مقدار کافی در نقاط مختلف ساختمان ایجاد گردد. همچنین باید محل‌های لازم برای چاهک‌های سپتیک و اتاقک‌های پمپاژ جهت نصب پمپ‌های انتقال آب و چاهک آسانسور در فونداسیون سازه مشخص و به تایید مجموعه‌ی معماری و سازه برسد.

2- مورد مهم دیگر در خصوص تطابق معماری، سازه و تاسیسات، ارتفاع مفید سقف‌ها است. عبور تاسیسات بسته به شرایط می‌تواند از روی کف (داخل کف کاذب) یا از زیر تیرها (در محدوده سقف کاذب) و یا هر دو صورت گیرد. بنابراین باید ضخامت لازم جهت عبور و رواداری این خطوط در کف و سقف منظور گردد و به تایید مهندس معمار برسد. نکته دیگر اینکه در اغلب موارد برشهای ارائه شده در نقشه‌های معماری در ناحیه سقف فاقد پوتر (مقدار آویز تیر از زیر سقف سازه‌ای) بوده و ارتفاع خالص کف تا سقف مد نظر معمار بر اساس یک عدد رند بعنوان ضخامت سقف (معمولا 40 سانت) ترسیم شده است. در این حالت مهندس محاسب می‌تواند بوسیله‌ی قضاوت مهندسی بر پایه تجربیات موثق مشابه، ارتفاع حداکثر تیر را تخمین و مقدار ضخامت پوتر را با هماهنگی معمار در نقشه‌ها اعمال نماید.

بعنوان مثال در شکل زیر برش معماری ساختمانی دیده می شود که در طرح آن ضخامت سقفهای طبقات 60 سانتیمتر ترسیم شده است. در این ساختمان بعد از طراحی سازه ضخامت سقفها 80 سانتیمتر تعیین گردید. بر این اساس یکی از دو راه زیر می بایست مدنظر قرار گیرد:

• در صورت تغییر ناپذیر بودن ارتفاع خالص طبقات، می بایست ارتفاع ستونها برای هر طبقه 20 سانتیمتر افزایش یابد که بدنبال آن طرح پله معماری باید مجددا اصلاح گردد.
• در صورتی که بتوان با کسب مجوز از مهندس معمار ارتفاع خالص طبقات را 20 سانت کاهش داد، می توان بدون تغییر ارتفاع ستونها کار را ادامه داد.

3- از موارد مهم دیگر بحث مربوط به باکس پله است. چنانچه در چهار طرف باکس تیرهای بتنی پیرامونی وجود داشته باشد، نباید عرض این تیرها فضای باکس را محدود سازد؛ بدین منظور تا جای امکان عرض این تیرها باید کاهش یابد یا در پلان تیرریزی از محدوده باکس بحالت خارج از محور بیرون قرار داده شوند.

همچنین این مسئله برای ستونهای بتنی نیز صادق است و باید ستونها در گوشه خارجی باکس قرار داده شوند. بیرون زدگی تیر و ستون از فضای مفید باکس پله می‌کاهد که این مسئله در موقع حمل اساس، ساکنین را با مشکل مواجه می‌نماید.

4- جانمایی ستونها در محوطه پارکینگ نیز از موارد بسیار مهم است. طبق استانداردهای معماری هر ماشین برای پارک، فضایی به ابعاد 2/5 در 5 متر نیاز دارد؛ علاوه بر این جهت عبور یکطرفه خودرو راهرویی با عرض حداقل 3 متر مورد نیاز است. همچنین هر خودرو جهت ورود و خروج از پارک نباید با خودورهای دیگر تلاقی داشته باشد (حذف پارکینگ مزاحم).

5- در خصوص رمپ‌های عبور خودرو باید توجه شود ستونهای کناری رمپ باعث اختلال در عبور خودرو نگردد. طول رمپ بر اساس حداکثر شیب حرکت خودرو (حداکثر 15%) تعیین گردد. همچنین در هر نقطه از رمپ، ارتفاع آزاد از روی دال رمپ تا زیر عناصر تراز فوقانی باید بگونه‌ای باشد که هنگام عبور وسایل نقلیه، سرگیر نشود. حداقل ارتفاع از زیر پایین ترین قسمت سقف جهت سرگیر نشدن 2/2 متر می‌باشد. در خصوص این موارد کنترلی لازم است مهندس سازه ضخامت عناصر سازه‌ای از قبیل رمپ، تیرها و ستونهای پیرامون آنرا به اطلاع مهندس معمار بگذارد.

6- همزمان با موارد فوق، مهندس محاسب پس از آنکه معماری از فاز صفر به فاز یک تبدیل و تقریباً نهایی شد، باید تمام فضاهای موجود در معماری را تصور نماید. به عبارتی گویا ساختمان ساخته شده و مهندس محاسب باید یکبار از درب وارد آن شده و به تمام فضاها سر بزند! تا آنها را بخوبی حس کند. جهت نورگیرها، پارتیشنها، محل داکتها، محل عبور دودکشها، کانالها، آسانسور، پله، پارکینگها، تاسیسات و غیره بخوبی شناخته شود.

در آخر مهندس محاسب سازه، سیستم تیرریزی و ستون‌گذاری پیشنهادی خود را بصورت مسدود شده [Block] روی نقشه معماری قرار می‌دهد [Overlay] و در تمام طبقات عدم تداخل با معماری و تاسیسات را کنترل می‌نماید.

آخرین بروز رسانی: 24-10-97