اصول کنترل خیز بلند مدت تیر بتن آرمه
اصول کنترل خیز بلند مدت تیر بتن آرمه
مقدمه
در طراحی تیر بتن آرمه دو انتظار باید برآورده گردد:
- اول ایمنی؛ به این معنا که تیر در عمر مفید ساختمان با حاشیه امنیت مناسبی بدون ایجاد خسارت جوابگوی حالات بار بحرانی باشد.
- دوم خدمت پذیری؛ به این معنا که تیر باید تحت بارهای سرویس (مجموع بارهای مرده و زنده بدون ضریب) دچار تغییرشکل، لرزش و ترک هایی در محدوده مجاز باشد.
مورد اول از موضوع این بحث خارج بوده اما در باب اهمیت مورد دوم لازم است بدانیم با بی توجهی به آن، ممکن است تغییرشکل در تیر از حد مجاز فراتر رفته و در طول زمان موجب خسارت به نازک کاریها، چهارچوب درب و پنجره و ایجاد لرزش در سقف و حتی جداشدگی و خردشدگی بتن تیر (مطابق عکس بالا) گردد.
بنابراین لازم است تغییرشکل تیرها و سقف های ساختمان بتنی تحت بارهای سرویس با دقت خوبی محاسبه و کنترل گردد.
تغییرشکل مورد بحث در حالت سرویس دهی تیر تحت تمام بارهای مرده (از جمله وزن سازه) و قسمتی از بارهای زنده که بطور دائم [Sustained Loads] اعمال می شوند، بوجود می آید. ضرائب ایمنی بکار رفته در فرآیند طراحی سازه موجب می شود تا تنش آرماتور و بتن تحت بارهای سرویس مطمئنا در محدوده الاستیک باقی بماند. به همین خاطر تغییرشکلهای تیر بلافاصله بعد از اعمال بارگذاری ثقلی در محدوده خطی بوده و توسط روابط ساده ای قابل محاسبه می باشند. این نوع از تغییر شکلها را تغییرشکلهای آنی [Immediate Deflections] می نامند.
همچنین بخوانید:
در ETABS برای کنترل خیز چه تنظیماتی باید انجام داد؟
اما علاوه بر تغییرشکلهای آنی، بواسطه افت و خزش بتن در طول زمان، تغییرشکلهای دیگری در دراز مدت بر اثر تداوم همین بارهای سرویس در بتن ایجاد می گردد. این تغییرشکلها که بعضا تا چند برابر تغییرشکل آنی هستند را تغییرشکلهای بلند مدت [Long Term Deflections] می نامند. آیین نامه های بتن برای مجموع افتادگی های آنی و دراز مدت تیرها و دالها محدودیت هایی قائل شده اند که باید تبعیت شوند.
در ادامه مطلب به بررسی نحوه محاسبه و کنترل خیز دراز مدت تیر بتنی و معرفی نرم افزار حرفه ای ST-DEFORM می پردازیم.
اصول و مبانی محاسبه خیز تیر
در روش کلاسیک یا محاسبه دستی ابتدا لازم است بعد از طراحی تیر یعنی تعیین مقطع نهایی و مقدار آرماتورهای مورد نیاز کششی و فشاری، لنگر خمشی ترک دهنده مقطع تیر (Mcr) محاسبه و با مقدار لنگر ماکزیمم تیر مقایسه گردد. در صورت تجاوز لنگر ماکزیمم از مقدار ترک دهنده، باید ممان اینرسی مقطع ترک خورده تبدیل یافته (Ict) مطابق روابط زیر محاسبه گردد.
برای تیرهای مستطیلی
برای تیرهای T شکل
لازم بذکر است برای تعیین ممان اینرسی مقطع ابتدا باید ارتفاع بلوک تنش فشاری (a) را مطابق روابط زیر محاسبه نمایید:
برای تیرهای مستطیلی
برای تیرهای T شکل
بعد از محاسبه ممان اینرسی ترک خورده ی تبدیل یافته، نوبت به محاسبه ممان اینرسی موثر مقطع (Ie) می رسد. ممان اینرسی موثر باید در سه حالت ترکیبات بارگذاری زیر محاسبه گردد:
- مقدار ممان اینرسی موثر تحت کل بارهای ثقلی
- مقدار ممان اینرسی موثر تحت بارهای ثقلی دائم
- مقدار ممان اینرسی موثر تحت وزن سازه؛ برای جزئیات بیشتر در خصوص ترکیبات بارگذاری کنترل خیز، مقاله زیر را مطالعه کنید.
چه ترکیبات بارگذاری در ETABS برای کنترل خیز لازم است؟
توجه نمایید دلیل اینکه ممان اینرسی موثر باید در 3 حالت مختلف محاسبه شود این است که با تغییر مقدار لنگر تیر، میزان ترک خوردگی آن متغیر بوده و نتیجتا مقدار ممان اینرسی موثر تغییر می نماید.
بر این اساس جهت ادامه کار باید مقادیر لنگرهای ماکزیمم وسط دهانه تحت ترکیب بارهای 3 حالت یاد شده مطابق شکل زیر استخراج گردند. بهتر است این نتایج بجای تحلیل دستی توسط نرم افزارهای معتبر ETABS یا SAP قرائت شوند تا احتمال خطا کاهش یابد.
با داشتن مقادیر لنگرها، با استفاده از روابط زیر می توان مقادیر ممان اینرسی های موثر تیر را بدست آورد:
ضرائب نسبت لنگر ترک دهنده به لنگر ماکزیمم
ممان اینرسی موثر تیر
در گام نهایی با تعیین پارامتر (EI) می توان توسط روابط زیر مقدار خیز تیر را محاسبه نمود:
رابطه خیز در تیر غیر ممتد
رابطه خیز در تیر سرتاسری
باید توجه نمود که خیز کل تیر برابر است با:
خیز آنی تحت کل بارهای ثقلی + اضافه خیز ناشی از اثر دراز مدت بارهای دائم
معرفی نرم افزار محاسبه خیز تیر بتن آرمه ST-DEFORM
انجام روند فوق و تهیه دفترچه محاسبات بالاخص زمانی که کنترل چندین تیر مدنظر باشد، بسیار وقت گیر بوده و امکان بروز خطا حین محاسبات نیز وجود دارد. به همین سبب جهت تسریع و افزایش دقت در روند محاسبه خیز تیر، نرم افزاری جامع و کامل با امکان خروجی دفترچه محاسبات تحت برند StrucTech و نام تجاری ST-DEFORM تهیه و برنامه نویسی شده است.
این نرم افزار به زبان Visual Basic برنامه نویسی شده و با پسوند xlsm تحت افیس اکسل اجرا می شود و نیازی به نصب ندارد.
نمونه گزارش [Calculation Report] نرم افزار را می توانید از لینک های زیر دریافت نمایید.
سلام ببخشید منظور از دوسر مفصل در تیر بتنی یعنی چی ؟ اگر منظور همون غیر ممتد هست که غیر ممتد بودن با دو سر مفصل بودن متفاوت هست چون در اسکلت بتنی اصلا اتصال مفصلی نداریم ؟ سوال دومم هم اینکه تیر سراسری که اینجا دو سر گیردار معرفی شده همون تیر دو سر ممتد هست درسته ؟ و ایا این برنامه برای کنترل خیز تیر یک سر ممتد هم برنامه ریزی شده ؟
سلام
دو سر مفصل معادل تیر از دو طرف غیر ممتد می باشد و دو سر گیردار معادل تیر از دو سمت ممتد.
برای تیر یک سر ممتد و یک سر غیر ممتد پیشنهاد میشه حالت دو سر مفصل استفاده شود.
سلام من پارسال نسخه قدیمی اکسل رو تهیه کردم این ویرایش دوم که تیر تی اضافه شده رو برام ارسال نکردید ممنون میشم اگه ایمیل کنید.
سلام سرکار خانم صالحی
خرید شما بیش از یکسال پیش از انتشار نسخه دوم است. با عرض پوزش امکان ارسال رایگان برای شما میسر نمی باشد.